Sınav kaygısı nedir? Sınav kaygısıyla nasıl başa çıkılır?

Sınav kaygısı nedir? Belirtileri nelerdir? Sebepleri nelerdir? Öğrenciler bu kaygıyı nasıl yönetebilir? Ebeveynler bu süreçte çocuklarına nasıl destek olabilirler? Hangi aşamada bir uzman desteği almak gerekir?  Akıldaki bu soru işaretlerini cevaplamak üzere Uzman Klinik Psikolog Ayşe Topak konu hakkında bilgiler verdi.  

Sınav kaygısı DSM-IV’de (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) kişinin bilgi ve becerilerinin belli ölçütlerle incelenip değerlendirdiği durumlarda yaşadığı işlev bozucu kaygı ve öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili biçimde kullanılmasını engelleyen ve başarının düşmesine yol açan yoğun kaygı olarak tanımlanır. Sınav kaygısının belirtileri arasında; kaygı, anlama güçlüğü, dikkat dağınıklığı, gerçek anlamda performansın düşmesi, bilgiyi hatırlamada ve organize etmede güçlük ve çeşitli kaçınma davranışları gösterilir.  

Kaygının öğrencide duygusal, fiziksel, düşünsel ve davranışsal sonuçları olabilir. Duygusal sonuçlara sinirlilik, karamsarlık, korku; fiziksel sonuçlara çarpıntı, terleme, nefes darlığı, uyku problemleri; düşünsel sonuçlara olumsuz inançlar (yetersizlik, beceriksizlik üzerine inançlar) ve davranışsal sonuçlara kaçma-kaçınma davranışları (ders çalışmayı erteleme, bırakma, reddetme) örnek olarak gösterilebilir.  

Sınav kaygısının temel sebeplerini sınav öncesi, anında ve sonrası olarak zamanlara ayırarak ders çalışma şeklindeki uygunsuzluklar, öğrencinin sınava yüklediği anlamlardaki çarpıtmalar, sınav anında oluşan stresin yönetilememesi, öğrencideki aşırı mükemmeliyetçilik duygusu, performans kaygısı ve ebeveyn baskısı olarak tanımlayabiliriz. Düzenli bir ders çalışma programı oluşturmak, uyku, beslenme ve dinlenmeye gereken önemi göstermek öğrencilerin bu hususta alabileceği önlemlerin başında gelir. Bunlara ek olarak progresif kas gevşetme, güvenli yer egzersizi ve farkında nefes alma çalışmalarının sınav kaygısı yaşayan öğrencilere iyi geldiği yönünde araştırmalar mevcuttur. Ebeveynlerin gerçeküstü beklentilerini azaltmaları, olumsuz geri bildirimlerden kaçınmaları, çocuğun bireysel ilgi alanlarına saygı duymaları ve kıyaslayıcı yorumlardan kaçınmaları sınav kaygısının oluşumunu engellemekte ve var olan kaygıyı azaltmakta büyük önem taşır. 

Belli bir noktadan sonra sınav kaygısıyla birlikte eşlik edebilecek durumlara karşın psikolojik – psikiyatrik destek alınması faydalı olacaktır. Uzmanlar olarak sınav kaygısını değerlendirirken öğrencilerin sınav öncesi, sınav anında ve sınav sonrası duygu, düşünce ve davranışlarını ele alırız. Sınav öncesi dönemde çalışma koşulları, kendine dönük inançları, performans kaygısı ele alınır. Sınav anı çalışılırken ortaya çıkabilen fiziksel belirtiler, düşünceler ve tutumlar değerlendirilir. Sınav sonrası dönemde ise öğrencinin geriye dönük kendi performansını nasıl değerlendirdiği, ailesine karşı olan tutumu üzerine çalışmalar yürütülür. Sınav kaygısı yaşayan çocuk ve ergenlerde öneriler uygulanarak veya destek alınarak kaygı durumunu azaltmak mümkündür.